CMDB و کاربرد آن در سرویس دسک

CMDB و کاربرد آن در سرویس دسک

تفاوت مدیریت موجودی، مدیریت دارایی، مدیریت پیکربندی

اغلب نرم افزارهای مدیریت خدمات انفورماتیک ITSM مبتنی بر چارچوب های بین المللی ITIL دارای قابلیت هایی جهت مدیریت دارایی ها و مدیریت اقلام پیکربندی هستند.

متاسفانه مدیران سرویس دسک سازمان ها، استفاده کنندگان و تمرین کنندگان فرایندهای ITIL معمولا در هنگام استفاده از ابزار سرویس دسک، با مفاهیمی چون مدیریت موجودی، مدیریت دارایی و مدیریت پیکربندی CMDB مواجه می شوند. باتوجه به شباهت های بسیار زیاد این ها، در نتیجه این سوال اجتناب ناپذیر به ذهن همه خطور می کند که: "تفاوت یک دارایی و یا یک مورد (قلم) پیکربندی (CI) چیست؟" مدیریت انبار، کجای این داستان است!؟

در نتیجه پیش از آنکه به بررسی خود CMDB و کاربردهای آن در ابزارهای پیاده سازی ITIL بیندازیم نیاز هست تفاوت های این دو، البته این سه نیاز را تشریح کنیم و به وضوح تفکیک کنیم تا به درک درستی از کاربرد آن و نحوه استفاده صحیح از آن داشته باشیم. ناگفته پیداست که هدف از کلیات فرایندهای ITIL این است که می خواهیم علاوه بر پایداری خدمات فعلی، با تغییرات منطقی و دقیق، به بهبود مستمر سازمان و کسب و کار آن کمک کنیم و ارزش مثبت خلق کنیم! پس پایه این تصمیم گیری برای انجام تغییرات دقیق و خلق ارزش مثبت، نیازمند یک سری آبجکت (چیز) "شی" Object است، که بدون آنها قادر به ارایه خدمات مناسب نخواهیم بود. تردیدی نیست که هر یک از این آبجکت ها برای مقاصدی خاص، و کاملا متفاوت از هم، مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین در حوزه فناوری اطلاعات، مفاهیمی چون مدیریت موجودی، مدیریت دارایی، و مدیریت پیکربندی معمولا با هم و در کنار هم می آیند تا به کمک آنها اهداف خاص را دنبال کنیم و بتوانیم نیازهای جاری و آتی با قدرت و منطق صحیح و بیشتری پوشش دهیم اما در بسیاری از سازمان ها، مفاهیم مدیریت موجودی، مدیریت دارایی، و مدیریت پیکربندی را به یکیدیگر اشتباه می گیرند، که البته اشتباه گرفتن این ها سبب رخ دادن اتفاق خاصی نمی شود بلکه سبب عدم اطلاع  و تسط شما بر ساختار کلی و استاندارد ارایه سرویس در سازمان می شود. در اینجا به بررسی این مفاهیم می پردازیم تا به سبب آن بتوانیم مقایسه ای مجزا در خصوص هر کدام داشته باشیم و بدانیم که هر کدام از آنها مناسب چه حوزه ای است و برای چه فعالیتی مناسب تر است.

مدیریت موجودی ("انبار")

تعریف

هر سازمانی حاوی مجموعه از قطعات و تجهیزات ریز و درشت، سخت افزاری و ... است اشیای ملموس که معمولا خریداری شده و برای استفاده در آینده در انبار نگه داشته می شود اساس تعریف مدیریت موجودی همانطور که ازنامش پیداست مدیریت موجودیت هاست چه چیزی داریم؟ چه چیزی قرار است خریداری کنیم و دپر کنیم. مدیریت موجودی در درجه اول در مورد تعیین اندازه (کنترل ورود و خروج) و قرار دادن آبجکت ها (اشیا) در انبار است. کالاها در مدیریت موجودی در مکان های مختلف در یک مرکز یا در چندین مکان از یک شبکه عرضه می شود و ضروری است تا از روند منظم و برنامه ریزی موجودی در برابر اختلال تصادفی محافظت کند.

هدف

هدف مدیریت موجودی : مربوط به تعیین خطوط ظریف بین زمان تامین، مدیریت انباشت تجهیزات و ابزارها، پیش بینی موجودی، ارزش گذاری موجودی، پیش بینی قیمت موجودی، موجودی فیزیکی، تامین فضای برای حفظ موجودی ها، مدیریت کیفیت، دوباره پر کردن انبار، کالای بازگشتی و کالاهای معیوب و پیش بینی تقاضاست.

به زبان ساده تر

از مدیریت موجودی برای حفظ اقلام در اختیار، اطلاع از مقدار موجود، محل قرارگیری و چگونگی دوباره پر کردن انبار استفاده می شود.

مدیریت دارایی ("انبار + مالی + چرخه حیات)

تعریف

تعریف مدیریت دارایی، کمی گسترده تر از مدیریت دارایی است زیرا در اینجا بحث مالی و چرخه عمر و حیات دارایی بسیار حائز اهمیت است و به شدت برای سازمان از اولویت های بالا به حساب می آید. بنابراین به هر سیستمی که وظیفه نظارت و نگهداری چیزهایی که برای یک سازمان یا یک گروه دارای ارزش هستند را برعهده دارد، مدیریت دارایی می گویند، این ممکن است شامل هر چیز قابل لمس و یا نامرئی باشد! بحثی که اینجا مهم است ارزش مالی آن چیز است! پس هر چیز ملموسی مانند: ساختمان ها و یا هر چیز ناملموسی مانند مالکیت معنوی یک اثر را شامل می شود. مدیریت دارایی خود، مدیریت موجودی یا انبار را نیز شامل می شود با این تفاوت که بحث مالی و چرخه حیات دارایی را نیز پوشش می دهد.

هدف

هدف از مدیریت دارایی این است که که طول عمر قابل استفاده دارایی را به طور موثر مستند کند. زیرا هزینه ها تعمیر یک تجهیز، بیش از تعویض آن خواهد بود، مستهلک شدن دارایی یعنی اتمام عمر دارایی، همین موضوع سبب تحمیل هزینه های سربار و مازاد به سازمان می شود پس مدیریت دارایی یک فرآیند سیستماتیک از برنامه ریزی، پیاده سازی، استقرار، هدایت و توزیع دارایی ها در مسیری مقرون به صرفه برای کاهش هزینه ها، کاهش نرخ خرابی و...است.

به زبانی ساده تر:

مدیریت دارایی بیشتر بر روی چرخه حیات و جنبه های مالی یک دارایی، تمرکز می کند. اما اغلب سیستم های مدیریت دارایی معمولا قادر به انجام یک تحلیل، تأثیر بسیار مفید نیستند زیرا این نوع مدیریت، در مورد اینکه چگونه یک دارایی، در تحویل یک سرویس (خدمت) می تواند اثرگذار باشد و یا یک دارایی بر روی نحوه ارایه یک خدمت، چگونه قرار است عمل کند و یا چه چیزی را قرار است پشتیبانی کند، اطلاعات چندانی در اختیار ندارد.

مدیریت پیکربندی ("CMDB به عنوان یک موتور تصمیم گیری، کلید = ارتباطات")

تعاریف

1. پیکربندی مدیریت

مدیریت پیکربندی (ITILv3): در [فرایند انتقال خدمت] پروسه ای است که مسئول نگهداری اطلاعات مربوط به اقلام پیکربندی مورد نیاز برای ارائه خدمات فناوری اطلاعات می پردازد، از جمله روابط آنها. این اطلاعات در طول چرخه حیات CI مدیریت می شود. مدیریت پیکربندی بخشی از یک فرایند مدیریت کلی و خدمات پیکربندی است.

۲- CMDB

پایگاه داده مدیریت پیکربندی (CMDB) (ITILv3):

در حقیقت یک دیتابیسی است که برای ذخیره سازی سوابق پیکربندی اقلام در سراسر چرخه زندگی خود، مورد استفاده قرار می گیرد. سیستم مدیریت پیکربندی قادر است تا یک یا چند CMDB را حفظ می کند و هر CMDB نیز مجموعه ای از صفات، ویژگی های CI ها و روابط آنها با سایر CI ها را نگه می دارد.

اهداف

اهداف مدیریت پیکربندی عبارتند از:

1. پشتیبانی از بسیاری از فرآیندهای ITIL با ارائه اطلاعات دقیق پیکربندی برای کمک به فرآیند تصمیم گیری
2. ارزیابی تاثیر تغییرات پیشنهادی
3. ارزیابی تأثیر و علت حوادث و مشکلات
4. برنامه ریزی و طراحی خدمات جدید و یا تغییر سرویس های موجود
5. کاهش دادن نرخ تعداد حوادث و مشکلات ناشی از عدم رعایت کیفیت پیکربندی و یا پیکربندی نادرست خدمات و دارایی ها
6. تعریف و کنترل اجزاء خدمات و زیرساخت ها و حفظ سوابق اطلاعات دقیق پیکربندی در بازه های زمانی مختلف، برنامه ریزی و وضعیت فعلی زیرساخت های خدمات

فعالیت های کلیدی در فرایند مدیریت پیکربندی عبارتند از:

1. برنامه ریزی برای پایگاه های مدیریت پیکربندی و فعالیت ها
2.  شناسایی اقلام پیکربندی
3. کنترل اطلاعات اقلام پیکربندی
4. انجام حسابداری وضعیت
5. انجام تایید و ممیزی پایگاه های داده مدیریت پیکربندی
6. ارایه اطلاعات مدیریتی در مورد کیفیت و عملیات اقلام پیکربندی

به زبان ساده تر

فرآیند مدیریت پیکربندی، در ITIL توسط پایگاه داده مدیریت پیکربندی (CMDB) فعال و قابل بهره برداری است، و اطلاعات آن، بیش از هر چیز دیگری، موتور تصمیم گیری های شما در آینده خواهد شد پس اگر با اطلاعات درست آنرا رشد و توسعه داده باشید و اگر این اطلاعات با قاطعیت حفظ کنید، این امر به سازمان اجازه می دهد تا به سرعت تاثیر هر تغییر، خدمات برنامه ریزی و طراحی را درک کند و در نهایت به سازمان اجازه می دهد که سطح بالایی از اعتماد به نفس و کنترل آن داشته باشد

بنابراین تفاوت اصلی و آشکارای بین مدیریت دارایی و مدیریت پیکربندی، معرفی مفهوم ارتباط یا Relationship است. و بنابراین اگر مدیریت انبار جزئی از مدیریت دارایی است در نتیجه مدیریت دارایی نیز خود جزئی از CMDB است هر CMDB خود می تواند حاوب هزاران اشیا و چیزهای ملموس و ناملموس، انبارهای چندگانه و دارایی های باارزش باشد و هدف غایت آن ارزیابی های دقیق برای تصمیم گیری های دقیق است!

خلاصه

اگر چه CMDB می تواند اطلاعاتی را ذخیره کند که به آن اجازه می دهد چرخه عمر سرمایه را مدیریت کند و غیره، هدف اصلی آن مدیریت ارتباط بین سرویس ها و اجزای مورد نیاز برای ارائه این خدمات است.

به عنوان مثال، یک کسب و کار  را در نظر بگیرید که نیازمند ارتباطات یکپارچه است بنابراین برای ایجاد این ارتباط یپارچه از عنصری بنام سرویس ایمیل که توسط واحد انفورماتیک ارایه شده استفاده می کند. این سرویس ایمیل به منظور کارکرد صحیح، نیاز به اجزای مختلف یا CI دارد. این CI ها ممکن است چیزهای ملموسی مانند سرورها، نرم افزار، زیرساخت ها، فایل لایسنس، ارتباطات زیرساخت شبکه ها و غیره باشند. همچنین ممکن است چیزهای نامرئی (ناملموس) مانند: دسترسی ها، نام های کاربری، SLAs، قوانین، بخشنامه ها، قراردادهای پشتیبانی یا خدمات دیگر.

فقط با داشتن یک سیستم خوب مانند CMDB، که سابقه و ارتباط بین این CI ها را در خود نگه داشته و بطور فعالانه فعال شده است، می تواند تجزیه و تحلیل تاثیر دقیق، کاهش هزینه ها، کاهش ریسک و ... را ارائه دهد. نه مدیریت موجودی و نه مدیریت دارایی قادر به ارایه یک دید وسیع از نحوه ارایه خدمات واقعی نیستند و این ویژگی را صرفا می توانید در CMDB بیابید.

برخی از مفاهیم کلیدی

"دارایی" چیزی است که ارزش ذاتی برای یک فرد یا یک سازمان دارد.

"قلم پیکربندی" یک موجودیت یا چیزی است که ردیابی آن، برای ارائه یک سرویس، ضروری است.

"یک دارائی" اغلب یک قلم پیکربندی است، اما اقلام پیکربندی لزوما دارایی نیستند. مثلا: یک سرور، یک دارایی است و قلم پیکربندی هم هست،  اما قلم پیکربندی نظیر: گروه ها پشتیبانی، یک دارایی محسوب نمی شود!

"دارایی هایIT " : این دارایی ها معمولا شامل تمامی آبجکت هایی است که دارای IP هستند و یا NON-IP هستند. مثلا: سوئیچ ها، برای دارایی های IP دار و کابل HDMI برای دارایی بدون IP معمولا در نرم افزارهای سرویس دسک، شما امکان دارایی های غیرانفورماتیکی، دارایی های مصرفی و کامپوننت ها و قطعات را هم خواهید داشت.

"رابطه": نمایی خطی یا گرافیکی جهت مشخص نمودن ارتباط بین یک یا چند CI با هم

"رابطه معکوس": مابین هر دو CI، رابطه ای وجود دارد که در حالت برعکس نیز نوع این رابطه می تواند متفاوت باشد.

تفاوت ها در یک نگاه کلی

دقت کنید CMDB بلوغ نهایی مدیریت موجودی و دارایی نیست بلکه خود مدیریت دارایی یا مدیریت انبار حاوی قابلیت هایی جهت جمع آوری اطلاعات، رسیدگی به امور مالی، ورود و خروج و چرخه حیات آن دارایی هستند اما در کل CMDB را می توان در حقیقت مجموعه ای از مدیریت موجودی + مدیریت دارایی + ارتباطات دانست و هدف از پایه گذاری چنین مفهومی رسیدن به تصمیم گیری صحیح در هنگام تجزیه و تحلیل دقیق تاثیر، ریسک تغییرات، رسیدگی به حوادث و مشکلات به منظور ارایه خدمات حرفه ای است.

روابط CI در CMDB

CMDB، در مقایسه با یک لیست استاتیک دارایی یا سیاهه ای از موجودی انبار، به شما کمک می کند تا نه تنها موارد پیکربندی (CI ها) را در سیستم خود پیگیری کنید، بلکه روابط بین آنها را پیکربندی و در یک نمای واحد نیز مشاهده کنید.

یک رابطه در CMDB متشکل از دو CI و یک نوع رابطه است:

• CI والد (اصلی)
• CI فرزند (زیرمجموعه)
• نوع ارتباطی که هر دو CI را پیوند می دهد

مثلا در رابطه [Server1] [Managed by] [Server2]:

Server1 CI فرزند است

Server2 والد CI است

[مدیریت شده توسط] نوع ارتباط بین این دو CI است

به عنوان مثال، یک نرم افزار تحت وب ممکن است داده ها را از یک دیتابیس اوراکل بخواند، که به نوبه خود ممکن است به یک قطعه سخت افزار پایه بستگی داشته باشد. به عبارتی یک CI می توانید در حلقه های پیچیده ای از روابط گوناگون با CI های دیگر باشد و آن CI های دیگر هم با سایر CIها... این یعنی مشاهده روابط یک CI بطور ۳۶۰ درجه است به این صورت که شما اگر از ریزترین CI فرزند شروع به مشاهده روابط بکنید تا CI والد، برسید برعکس این موضوع هم صد ده  اغلب افراد CI در یک CMDB روابط چندگانه ای با سایر افراد CI، کاربران و گروهها دارند. می کند و از CI والد می توانید به ریزتری CI فرزند برسید که البته در این حالت، رابطه نیز معکوس می گردد:

مثلا رابطه شما با یک زن (مادر): شما فرزند آن زن هستید و رابطه برعکس: آن زن، مادر شماست.

ارتباط بین CI ها می تواند به طور خودکار کشف و واگذاری شود. اما معمولا این ارتباطات توسط نرم افزارهای ITSM فقط به شما پیشنهاد می شود تا خود شما پیکربندی رابطه ها انجام دهید اما امروزه با بکار گیری AI یا هوش مصنوعی در این نرم افزارها بسیاری از این موارد بطور خودکار انجام می شود. اگر از کاوش(اسکن) Discovery استفاده می کنید، بسیاری از روابط می تواند به صورت خودکار به سیستم از طریق فرآیند کشف بارگذاری شود. همچنین می توان آنها را بصورت دستی و یا با Import کردن روابط به درون نرم افزار نسبت به مهم اقدام نمود.

در کل روابط مسیرهای نورانی است که فاصله و وابستگی بین دو نقطه CI را نشان میدهد.

نقشه روابط بین CI ها در CMDB

نوشته: هادی احمدی منبع: سایت سروشانه