آن زمان‌که ویدئو، حرام بود! شبیه خیلی از حرامیات دیگر، در تمام طایفه‌ی ما فقط پسرخاله‌ام این قدرت را داشت که یک دستگاه پخش VHS اجاره کند و یک فیلم هندی یا ایرانی را در دورهمی دزدکی و شبانه بگذارد. آن‌هم درست در نقطه‌ی اوج! (صحنه‌دار) فیلم را چنان جلو می‌زد که نه‌تنها آن صحنه، بلکه یک متر بعد از آن نیز از دست می‌رفت. بلایی که بر سر فیلم می‌آمد دقیقاً شبیه فیلم تایتانیک بود که صداوسیمای آخوندی بعد از سانسور، آن را تحویل مردم داد به شکلی که کلاً داستانش شد یک چیز دیگر.
لُب مطلب گاه در همان صحنه است! چه آن صحنه شهوانی باشد چه حاوی الفاظ رکیک. درهرحال اگر از دستش بدهی انگار کل فیلم را ندیدی.
وقتی اعتراض می‌کردیم می‌گفت دیدنش برای شما زیان دارد!
×××
تشخیص زیان یک چیز بر یک شخص توسط یک ناظم، همان محل شروع سانسور است!
آنقدر آن صحنه‌ی ندیده در ذهنمان تداعی می‌شد که حتی اگر آن صحنه هیچ تاثیری روی روال داستان فیلم هم نداشت اما چون محدود می‌شد، مهم‌تر از کل فیلم تصورش می‌کردیم.
در افسانه‌ی اخراج آدم از بهشت هم همینطور بود. اگر بهشت یعنی مهد رهایی، پس محدودیت سیب از چه جهت است!؟ اگر باید می‌بود پس خدا هم دیکتاتور است!
×××
ادیان و حاکمیت‌های دیکتاتوری از سانسور لذت می‌برند با این توجیه که گفتن یا دیدن فلان چیز برای شما ضرر دارد؛. و آزادی بیان را از مخالفانشان برنمی‌تابیدند. ادیان خیلی زود بر جوامع بشری حاکم شدند. احکام اعدام و قتل‌های روشن و خاموش، معمولأ راهکار رایجی برای خفه کردن صدای مخالف بوده و هست و قطعاً در آینده هم خواهد بود.
آنچنان که پیامبر اسلام آزادی را در گوش مسلمانان می‌خواند اما در عمل دستور قتل شاعران بسیاری را صادر کرد بدلیل اینکه اشعاری برضد اسلام می‌سرودند. شبیه دستور قتل سلمان‌رشدی توسط خمینی و یا...
×××
اینکه تعریف درست آزادی بیان کجاست؟ همیشه جای مناقشه است. آیا سرودن شعر، نوشتن متن، کاریکاتور و... که بر علیه یک سیستم یا شخص، یک حادثه‌ی تلخ یا مذهب بکار رفته، آزادی بیان است یا نه، هنوز در هر موضوعی مشخص نیست. زیرا یک جایی توهین به یک اتفاق تلخ است که به مسخره گرفته شده و یکجایی توهین به عقاید دینی است که پیروان آن دین را متأثر از خود می‌کند.
×××
وقتی حدومرز و شرط و شروطی برای چیزی درنظر بگیری پس حصاری دور آن کشیده شده. این حصار، نقض آزادی است. شبیه این که به کسی اینترنت بدهی ولی اجازه ندهی توی هر سایتی برود. در فناوری به این می‌گویند باغ محصور یا WalledGarden.
×××
خیلی از فلاسفه، آزادی را با زیان یا ارزش آغشته کردند تا برای آن حدومرزی تداعی کنند. مثلاً اگر چیزی منجر به زیان شود باید از گفتنش اجتناب کرد یا چیزی که ارزش دارد را باید گفت. اگرچه چند کشور لیبرال از این آغشتگی استقبال کردند اما اینکه چه چیزی ارزش است و چه چیزی زیان، خود جای بحث دارد.
با این وصف در ممالک عقب‌افتاده‌ای مثل ایران، گفتن هر بیانی چه زیان داشته باشد چه سود، چه ارزشمند باشد چه بی‌ارزش، اگر موافق قدرت حاکم و مذهب غالب نباشد، محدود است حتی اگر خود را مهد بهشت خدا بداند!
اساسأ مفهوم آزادی بیان در مقوله‌ی سیاسی و مذهبی بیشترین محل بحث را دارد بدلیل اینکه با قدرت حاکم و یا پیروان متعصب روبروییم. با این وصف معدود کشورهایی هستند که در این دو موضوع بخصوص، آزادی بیان کامل دارند؛ فارغ از سود و زیان آن و فارغ از ارزش آن.
×××
درکل معنای دقیق آزادی بیان، سخن بدون مجازات است در هر موضوعی، بدون درنظر گرفتن زیان و ارزش آن!
#مهسا_امینی #شارلی_ابدو
www.Soroushane.ir
